نرخ مؤثر مالیات، نسبت واقعی مالیات پرداختی به کل درآمد یا سود مشمول مالیات در یک دوره مالی است و نشان می‌دهد مؤدی، عملاً چه درصدی از درآمد خود را به‌عنوان مالیات پرداخت کرده است. این نرخ با نرخ اسمی مالیات (که در قانون تعیین می‌شود) متفاوت است، زیرا اثر معافیت‌ها، مشوق‌ها، کسرها و تعدیلات قانونی را منعکس می‌کند. به همین دلیل، نرخ مؤثر معمولاً کمتر از نرخ اسمی است، مگر در شرایط خاصی که جرایم یا محدودیت‌ها باعث افزایش آن شود.
در ایران، محاسبه نرخ مؤثر مالیات به‌طور مستقیم در قوانین مالیاتی الزام‌آور نیست، اما در تحلیل‌های مالی و حسابرسی مالیاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شاخص برای مدیران مالی و سرمایه‌گذاران اهمیت دارد زیرا سطح واقعی فشار مالیاتی و کارایی استفاده از معافیت‌ها را نشان می‌دهد. برای مثال، شرکتی با نرخ اسمی ۲۵٪ ممکن است نرخ مؤثر ۱۸٪ داشته باشد اگر از معافیت صادرات (ماده ۱۴۱ ق.م.م) یا نرخ صفر مالیاتی بهره‌مند شده باشد.