به پایگاه دانش مالیاتی خوش آمدید...

تفاوت مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم چیست؟
مالیات‌ های مستقیم مالیات‌هایی هستند که مستقیماً بر افراد یا نهادها تحمیل می‌شوند و مستقیماً به دولت پرداخت می‌شوند. این مالیات ها معمولاً بر اساس درآمد یا ثروت مالیات دهندگان است. بار مالیات های مستقیم را نمی توان به دیگری منتقل کرد. نمونه هایی از مالیات های مستقیم شامل مالیات بر درآمد، مالیات شرکت ها، مالیات بر دارایی و مالیات بر ثروت است.

از سوی دیگر، مالیات‌های غیرمستقیم، مالیات‌هایی هستند که بر کالاها و خدمات وضع می‌شوند و می‌توانند بار را از پرداخت‌ کننده اصلی به شخص دیگری منتقل کنند. مالیات های غیرمستقیم معمولاً در قیمت کالا یا خدمات لحاظ می شود و مصرف کنندگان در نهایت هزینه این مالیات ها را متحمل می شوند. نمونه هایی از مالیات های غیرمستقیم عبارتند از: مالیات بر فروش، مالیات بر ارزش افزوده (VAT)، مالیات غیر مستقیم، عوارض گمرکی و تعرفه ها.

در اینجا چند تفاوت اساسی بین مالیات های مستقیم و غیر مستقیم وجود دارد:

شخص وقوع: مالیات های مستقیم بر عهده شخص یا نهادی است که بر آنها تحمیل می شود، در حالی که مالیات های غیرمستقیم می توانند به دیگران مانند مصرف کنندگان منتقل شوند.

جمع آوری: مالیات های مستقیم مستقیماً توسط دولت از مالیات دهندگان دریافت می شود، در حالی که مالیات های غیرمستقیم توسط واسطه ها مانند مشاغل وصول می شود و سپس به دولت واریز می شود.

پیشرفت: مالیات های مستقیم اغلب تصاعدی هستند، به این معنی که با افزایش درآمد یا ثروت مالیات دهندگان، نرخ مالیات افزایش می یابد. از سوی دیگر، مالیات‌های غیرمستقیم معمولاً برعکس هستند، زیرا تمایل دارند تأثیر بیشتری بر افراد کم‌درآمدی بگذارند که نسبت بیشتری از درآمد خود را صرف کالاها و خدمات می‌کنند.

اداره: مالیات های مستقیم افراد یا نهادها را ملزم می کند که اظهارنامه مالیاتی ارائه کنند و اطلاعات دقیقی در مورد درآمد یا دارایی های خود ارائه دهند. مالیات های غیرمستقیم عموماً ساده تر هستند زیرا در محل فروش جمع آوری می شوند.

هر دو مالیات مستقیم و غیرمستقیم نقش مهمی در ایجاد درآمد برای دولت ها و تامین مالی هزینه های عمومی دارند. ترکیب خاص مالیات های مستقیم و غیرمستقیم در سیستم مالیاتی یک کشور به عوامل مختلفی از جمله ملاحظات اجتماعی و اقتصادی، سیاست های دولت و اهداف کارایی مالیاتی بستگی دارد.

برخی از مهمترین ماده های قانون مالیات های مستقیم

ماده ۸۶ قانون مالیات های مستقیم

این ماده درباره مالیات پرداخت حقوق می پردازد. طبق این ماده پرداخت‌کنندگان حقوق در هنگام هر پرداخت یا تخصیص آن موظفند مالیات متعلق را طبق مقررات ماده (۸۵) این قانون محاسبه و سپس کسر کنند و تا پایان ماه بعد ضمن تسلیم فهرستی متضمن نام و نشانی دریافت‌کنندگان حقوق و میزان آن به اداره امور مالیاتی محل پرداخت و در ماه‌های بعد فقط تغییرات را اعمال کنند.

تبصره ۱(الحاقی ۲۷/۰۴/۱۳۹۶):  در مورد پرداخت‌هایی که از طرف غیر از پرداخت‌کننده اصلی حقوق به اشخاص حقیقی به عمل می‌آید، پرداخت‌کنندگان این وجوه مکلفند در زمان هرگونه پرداخت، مالیات متعلقه را با رعایت معافیت‌های قانونی مربوط به حقوق به جز معافیت موضوع ماده ۸۴ این قانون به نرخ مقطوع ۱۰ درصد محاسبه کسر و حداکثر تا پایان ماه بعد با صورتی حاوی نام و نشانی دریافت‌کنندگان و میزان آن به اداره امور مالیاتی محل پرداخت کنند و در صورت تخلف مسئول پرداخت مالیات و جریمه‌های متعلق خواهند بود.

ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم

یکی از ماده هایی که احتمالا زیاد آن را شنیده اید ماده ۱۰۰ می باشد. طبق ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم مودیان موضوع این فصل این قانون مکلف اند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیت‌های شغلی خود را در یک­ سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه طبق‌ نمونه‌ای که هر ساله توسط سازمان امور مالیاتی کشور ارائه خواهد شد تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی تسلیم و مالیات ‌متعلق را به نرخ مذکور در ماده (۱۳۱) این قانون پرداخت نمایند.

تبصره: سازمان امور مالیاتی کشور می­تواند برخی از مشاغل یا گروههایی از آنان را که میزان فروش کالا و خدمات سالانه آنها حداکثر ده برابر معافیت موضوع ماده(۸۴) این قانون باشد از انجام بخشی از تکالیف از قبیل نگهداری اسناد و مدارک موضوع این قانون و ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف کند و مالیات مودیان مذکور را به‌صورت مقطوع تعیین و وصول نماید. حکم این تبصره مانع از رسیدگی به اظهارنامه‌های مالیاتی تسلیم شده در موعد مقرر نخواهد بود.

ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم

این ماده به نرخ مالیات اشخاص حقوقی می پردازد.طبق این ماده جمع درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت‌های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌شود، پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع غیرمعاف و کسر معافیت‌های مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای می‌باشد، مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%) خواهند بود.

این ماده دارای ۷ تبصره می باشد که تبصره ۷ آن به موجب بند (۲۵) ماده واحده قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۳۱/۰۴/۱۳۹۴ مجلس شورای اسلامی الحاق شده است.  طبق این تبصره به ازای هر ده درصد (۱۰%) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آن‌ها، یک واحد درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد از نرخ‌های مذکور کاسته می‌شود. شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و ارائه اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال جاری در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است.

ماده ۱۳۱ قانون مالیات های مستقیم

ماده ۱۳۱ قانون مالیات های مستقیم، برای محاسبه مالیات بر عملکرد اشخاص حقیقی، درآمد اجاره املاک اشخاص حقیقی و درآمد اتفاقی اشخاص حقیقی و حقوقی استفاده می شود.  برخلاف نرخ مالیات اشخاص حقوق که نرخ ثابت (۲۵%) می باشد نرخ مالیات اشخاص حقوقی بصورت پلکانی می باشد.

سقف معافیت مالیاتی سالانه موضوع ماده (۸۴) قانون مالیاتهای مستقیم اصلاحی ۳۱/۴/۱۳۹۴ درسال ۱۴۰۲ مبلغ یک میلیارد و دویست میلیون ریال تعیین شده است .

1. نسبت به مازاد یک میلیارد و دویست میلیون ریال (۱،۲۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ريال) تا سه میلیارد و دویست و چهارده میلیون ريال ( ۳،۲۱۴،۰۰۰،۰۰۰ ريال) ، ده درصد.
2. نسبت به مازاد سه میلیارد و دویست و چهارده میلیون ريال (۳،۲۱۴،۰۰۰،۰۰۰ ريال) تا پنج میلیارد و سیصدو پنجاه و هفت میلیون ريال (۵،۳۵۷،۰۰۰،۰۰۰ ريال) ، پانزده درصد.
3. نسبت به پنج میلیارد و سیصدو پنجاه و هفت میلیون ريال (۵،۳۵۷،۰۰۰،۰۰۰ ريال) تا هفت میلیاردو پانصد میلیون ريال (۷،۵۰۰،۰۰۰،۰۰۰ريال) ، بیست درصد.
4. نسبت به مازاد هفت میلیاردو پانصد میلیون ريال (۷،۵۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ريال)، به بالا سی درصد .

ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم

ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم اشاره به الزامات ارائه صورت معاملات فصلی و هچنین جرائم مرتبط با آن می کند.

ماده۱۶۹- اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون که حسب اعلام سازمان امور مالیاتی کشور موظف به ثبت‌نام در نظام مالیاتی می‌شوند، مکلفند برای انجام معاملات خود صورتحساب صادر و شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورتحساب‌ها، قراردادها و سایر اسناد مشابه درج و فهرست معاملات خود را به سازمان مذکور ارائه کنند.

عدم صدور صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای دیگران و یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود، حسب‌ مورد مشمول جریمه‌ای معادل دودرصد (۲%) مبلغ مورد معامله‌ می­شود. همچنین عدم ارائه فهرست معاملات انجام شده به سازمان امور مالیاتی کشور از طریق روشهایی که تعیین می­شود مشمول جریمه‌ای معادل یک‌درصد (۱%) معاملاتی که فهرست آنها ارائه نشده است، می‌باشد.

ماده ۱۹۲ قانون مالیات های مستقیم

موضوع مهم این ماده جریمه عدم ارسال اظهارنامه عملکرد یک کسب و کار در موعد مقرر می باشد. بر طبق این ماده چنانچه اشخاص حقوق و یا صاحبان مشاغل نسبت به ارسال اظهارنامه عملکرد در موعد مقرر اقدام نکنند مشول ۳۰% از مالیات متعلق جریمه “غیر قابل بخشش” می شوند. این رقم برای سایر مودیان ۱۰% می باشد. لازم به ذکر است حکم این ماده در مورد درآمدهای کتمان‌شده در اظهارنامه‌های تسلیمی و یا هزینه‌های غیرواقعی نیز جاری است.

ماده ۱۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم

این ماده در رابطه با جریمه عدم تسلیم تکالیف مالیاتی کسب و کار از قبیل ترازنامه‌ها و حساب سود و زیان‌های دفتری و یا دفاتر مربوطه حسابرسی به مراجع مربوطه از جمله سازمان امور مالیاتی توضیح میدهد.بر اساس این ماده در صورت عدم تسلیم ترازنامه‌ها و حساب سود و زیان‌های دفتری و یا دفاتر مربوطه حسابرسی، مودی مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰% مالیات برای هر یک از موارد مذکور متعلق خواهند بود. همچنین بر اساس تبصره این ماده عدم تسلیم اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زیان در دوره معافیت موجب عدم بهره و استفاده از معافیت مقرر در سال مربوطه خواهد شد.

ماده ۲۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم

ماده ۲۳۸ در رابطه با حق و حقوق مودی نسبت به اعتراض به مالیات تشخیصی توسط سازمان امور مالیاتی می باشد. طبق این ماده مودی می تواند ظرف مهلت ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیات شخصا و یا به وسیله وکیل تام الاختیار نسبت به آن اعتراض و با ارائه اسناد و مدارک تقاضای رسیدگی مجدد نماید. مسئولین مربوطه که از طرف سازمان امور مالیاتی تعیین می شوند موظفند ظرف مهلت ۴۵ روز پس از ثبت درخواست مودی به موضوع رسیدگی کنند. چنانچه اسناد و مدارک مودی مکتفی باشد مالیات تشخیصی تعدیل شده و در غیر اینصورت کارشناس مالیاتی نسبت به رد اعتراض با ذکر دلایل اقدام میکند. اگر مودی نسبت به نظر کارشناس مالیاتی در این مرحله اعتراضی نداشته باشد برگ تشخیص قطعی شده و در غیر اینصورت می تواند پرونده را جهت رسیدگی به هیات حل اختلاف مالیاتی ارجاع دهد.

ماده ۲۵۱ مکرر – قانون مالیات‌های مستقیم

این ماده نیز نسبت به حقوق مودی در اعتراض به مالیات تشخیصی میباشد. اگر چه طبق این ماده مودی می تواند نسبت به برگ مالیات قطعی نیز اعتراض کند. در مورد مالیات‌های قطعی موضوع این قانون و مالیات‌های غیرمستقیم که در مرجع دیگری قابل اعتراض و طرح نباشد و به ادعای غیرعادلانه بودن مالیات مستنداً به مدارک و دلایل کافی از طرف مؤدی شکایت و تقاضای تجدید رسیدگی شود وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌تواند پرونده امر را به هیأتی مرکب از سه نفر به انتخاب خود جهت رسیدگی ارجاع نماید. که رأی این هیأت به اکثریت آراء قطعی و لازم‌الاجرا می‌باشد.