حق واگذاری محل (که در عرف بازار به «سرقفلی» نیز شباهت دارد ولی دقیقاً معادل آن نیست) درآمدی است که مالک یا صاحب حق تصرف یک محل کسب یا پیشه، در قبال واگذاری حق استفاده و بهره‌برداری از آن محل به شخص دیگری دریافت می‌کند. در قانون مالیات‌های مستقیم، طبق ماده ۵۹، انتقال این حق مشمول مالیات مقطوع به نرخ معین (در حال حاضر ۲٪ ارزش حق واگذاری) است که توسط انتقال‌دهنده پرداخت می‌شود. ارزش این حق معمولاً بر مبنای نرخ معاملات و شرایط بازار یا ارزیابی کارشناس رسمی دادگستری تعیین می‌گردد.
از نظر حقوقی، حق واگذاری محل می‌تواند ناشی از حق کسب و پیشه و تجارت (در املاک استیجاری) یا ناشی از سرقفلی (در املاک مالکیتی) باشد و در هر دو حالت، انتقال آن مستلزم تنظیم سند رسمی و رعایت مقررات مالیاتی است. عدم اظهار این درآمد در معاملات، علاوه بر جرایم مالیاتی، ممکن است مشکلاتی در ثبت سند یا اعتبار حقوقی معامله ایجاد کند. در حسابداری، دریافتی بابت حق واگذاری محل برای فروشنده درآمد غیرعملیاتی محسوب می‌شود و برای خریدار به عنوان دارایی نامشهود شناسایی می‌گردد که قابلیت استهلاک طی مدت قرارداد را دارد.
تفاوت حق واگذاری محل و سرقفلی
| موضوع | حق واگذاری محل | سرقفلی |
|---|---|---|
| منشأ حقوقی | ناشی از حق کسب و پیشه و تجارت در ملک استیجاری (بدون مالکیت عین)، بر پایه قدمت فعالیت و شهرت محل | ناشی از مالکیت یا قرارداد صریح در ملک تجاری، که در زمان ساخت یا اولین اجاره با پرداخت مبلغی توسط مستأجر یا خریدار ایجاد می‌شود |
| مالک اولیه حق | مستأجر یا دارنده حق کسب و پیشه | مالک ملک (یا کسی که سرقفلی را خریداری کرده و در سند ثبت شده است) |
| انتقال | با رضایت مالک و رعایت قانون روابط موجر و مستأجر، مشمول ماده ۵۹ ق.م.م | طبق شرایط قرارداد یا سند رسمی سرقفلی و مقررات قانون تجارت و روابط موجر و مستأجر |
| نحوه محاسبه مالیات | مقطوع به نرخ ۲٪ ارزش حق واگذاری (ماده ۵۹ ق.م.م)، پرداخت توسط انتقال‌دهنده | اگر در قالب درآمد ناشی از فروش دارایی باشد، تابع مقررات مالیات بر درآمد یا عایدی سرمایه (مشمول ماده ۵۹ فقط اگر ماهیت حق واگذاری پیدا کند) |
| وضعیت در پایان اجاره | در صورت تخلیه بدون واگذاری، حق منتفی می‌شود | ممکن است با تخلیه یا پایان قرارداد همچنان ارزش خود را حفظ کند اگر مالک آن را نگه دارد |
| ثبت حسابداری | برای فروشنده: درآمد غیرعملیاتی؛ برای خریدار: دارایی نامشهود قابل استهلاک | برای خریدار: دارایی نامشهود؛ برای فروشنده: درآمد بر اساس ماهیت معامله |