مالیات بر درآمد یکی از انواع مالیات‌هایی است که تمامی مشاغل و اصناف ملزم به پرداخت آن هستند و دولت آن را مطالبه می‌کند. اما مالیات مشاغل یکی از انواع مالیات بر درآمد است که از جمله مالیات‌های مستقیم محسوب می‌شود. ما در این مقاله در موضوعاتی مثل صاحبان مشاغل و دسته بندی آن‌ها، مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی و روش‌های تشخیص آن بیشتر صحبت خواهیم کرد.
مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی (مشاغل)
صاحبان مشاغل در واقع افرادی هستند که صاحب شغلی هستند و در یک صنف خاص فعالیت می‌کنند.فعالیت این افراد به شکل حقیقی است و درآمدی را برای خود کسب می‌کنند. این نوع از مالیات به همه صاحبان مشاغل و کسبه تعلق می‌گیرد و به طور خلاصه بخشی از درآمد کسب و کارها و مشاغل باید به عنوان مالیات به دولت پرداخت شود.
هر کسب و کاری ممکن است مشمول قانون مالیات بر درآمد مشاغل قرار گیرد اما برای تشخیص این موضوع چه باید کرد؟ در چنین مواقعی لازم است گزارش‌های مالی و یا اظهارنامه مربوطه به سازمان مالیاتی ارائه شود تا این سازمان درباره مالیاتی که باید توسط یک کاسب پرداخت شود اظهار نظر کند. صاحبان مشاغل از نظر وظایفی که در قبال اداره امور مالیاتی دارند شامل سه گروه می‌شوند که ما سعی کردیم آن‌ها را برای شما تشریح نماییم. همچنین شما برای دریافت جزئیات بیشتر می‌توانید صفحه آموزش مالیات را مطالعه نمایید.
دسته بندی صاحبان مشاغل
اولین عامل در محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، گروه شغلی است که کسب و کار آن‌ها متعلق به آن است. سازمان امور مالیاتی، اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل را به سه دسته تقسیم می‌کند: گروه بندی صاحبان مشاغل از ابتدای سال 1400 (برابر اصلاحیه آیین نامه اجرایی موضوع ماده 95 قانون مالیات های مستقیم) به همراه تکالیف مالیاتی هر گروه، به تفصیل در این مطلب آمده است:
گروه اول بر اساس نوع فعالیت
در این قسمت صاحبان مشاغل در گروه اول را بررسی می‌کنیم:
- تما‌می‌وارد کنندگان و صادر کنندگان
- مالکان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی (به شرط داشتن پروانه بهره‌برداری معادن از وزارتخانه)
- صاحبان هتل‌های سه ستاره و بالاتر
- صاحبین بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها، درمانگاه‌ها، کلینیک‌های تخصصی
- اشخاص دارای مشاغل صرافی
- صاحبین فروشگاه‌های زنجیره‌ای (با مجوز فعالیت از وزارتخانه و یا مراجع ذیربط)
- صاحب موسسات حسابرسی، حسابداری و دفتر داری
- ارائه دهندگان خدمات مالی، خدمات مدیریتی، مشاوره‌ای، انفورماتیک و طراحی سیستم
- صاحبین موسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی(به اشکال مسافری یا باربری)
- سایر صاحبان مشاغل و حرفی که درآمد ابرازی (فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت) بر اساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد دو سال قبل (اظهارنامه تسلیمی خردادماه هرسال مبنای تعیین گروه بندی سال بعد از تسلیم اظهارنامه عملکرد است. به‌عنوان‌مثال مبلغ فروش و سایر درآمدهای مندرج در اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال ۱۳۹۷ مبنای گروه بندی سال ۱۳۹۹ است) با آخرین درآمد قطعی شده فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت آن‌ها بیش از مبلغ پنجاه‌وپنج میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی‌ماه سال قبل به شخص مؤدی یا نماینده قانونی وی)
اما تکالیف گروه اول چیست؟
- نگهداری دفتر روزنامه و کل و یا سایر دفاتر حسب مورد متکی به اسناد و مدارک
- ارائه صورتحساب سود و زیان
- ارائه ترازنامه
گروه دوم بر اساس حجم فعالیت
سایر صاحبان مشاغل و حرفی که درآمد ابرازی (شامل فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمت) دو سال قبل آن‌ها و یا آخرین درآمد قطعی شده آن‌ها (شامل فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت)، بیش از هجده میلیارد ریال و مساوی یا کمتر از مبلغ پنجاه و پنج میلیارد ریال باشد. مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مودی یا نماینده قانونی وی)
- گروه اول: بیشتر از 15 میلیارد تومان
- گروه دوم: بین 5 تا 15 میلیارد تومان
- گروه سوم: کمتر از 5 میلیارد تومان
نکته 1: منظور از درآمد در اینجا فروش کالا یا فروش کالا و خدمات (به صورت هزمان) است.
نکته 2: اظهارنامه تسلیمی خرداد ماه هر سال، مبنای تعیین گروه‌بندی سال بعد از تسلیم اظهارنامه است. مثلا مبلغ فروش و سایر درآمدهایی که در اظهارنامه مالیاتی عملکرد 1398 درج شده، مبنای گروه‌بندی سال 1400 است.
نکته 3: مبنای تشخیص آخرین درآمد قطعی شده، برگ قطعی مالیات ابلاغی به مودی یا نماینمده قانونی او تا پایان دی ماه سال قبل است. مثلا برای عملکرد سال 1400، آخرین درآمد قطعی شده تا پایان دی ماه سال 1399 مورد بررسی قرار می گیرد.
تکالیف گروه دوم شامل چه مواردی است؟
- نگهداری اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و سایر درآمدها
- نگهداری اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی و سایر اسناد هزینه
- تنظیم صورت درآمد و هزینه ماهیانه مودیان گروه دوم
- تنظیم صورت درآمد و هزینه سالیانه مودیان گروه دوم
گروه سوم
گروه سوم صاحبین مشاغلی که در گروه‌های اول و دوم قرار نمی‌گیرند جزو این گروه محسوب می‌شوند. بر اساس این آیین نامه سازمان امور مالیاتی می‌تواند تا پایان دی ماه هر سال فهرست مشاغل افزوده شده به گروه اول براساس نوع فعالیت را تهیه و اعلام نماید. مودیان مذکور از ابتدای سال مالیاتی بعد از اعلام مکلف به اجرای تکالیف تعیین شده مربوط به گروه اول خواهند بود.
تکالیف مودیان گروه سوم شامل چیست؟
- نگهداری اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و سایر درآمدها
- نگهداری اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی و سایر هزینه‌ها
- تنظیم خلاصه درآمد و هزینه سالیانه مودیان گروه سوم
نکته: سازمان امور مالیاتی، به منظور کمک به مودیان در انجام درست تکالیف خود، صفحه‌ای برای تعیین گروه مودیان در سامانه خود در نظر گرفته است. برای تعیین گروه شغلی خود می‌توانید به آدرس tax.gov.ir/action/do/groupselector مراجعه نمایید؛ سپس با تکمیل دقیق اطلاعات خواسته شده گروه شغلی خود را تعیین کنید.
پرداخت مالیات مودیان خارج از کشور
ارائه اظهارنامه و پرداخت مالیات مودیانی که در خارج از ایران اقامت دارند و نیز مؤسسات و شرکت‌هایی که مرکز اصلی آن‌ها در خارج از کشور است، چنانچه دارای نماینده در ایران باشند بر عهده نماینده آن‌ها خواهد بود. صاحبین مشاغل مکلفند ظرف چهار ماه از تاریخ شروع فعالیت، مراتب را کتبا به اداره امور مالیاتی محل اعلام کنند. انجام این امر باعث خواهد شد تا از همه تسهیلات و معافیت های مالیاتی بهره‌مند شده و مشمول 10 درصد جریمه مقرر نیز نشوند.
سامانه استعلام مالیات اشخاص حقیقی
حالا سئوالی که ایجاد می‌شود این است که از کجا باید فهمید که میزان بدهی مالیاتی چقدر است؟ شما می‌توانید برای استعلام بدهی مالیاتی خود در سامانه عملیات الکترونیکی مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور ثبت نام نمایید. با ثبت نام در این سامانه به سوابق پرونده‌های مالیاتی دسترسی پیدا می‌کنید. اشخاص حقوقی و حقیقی باید با شناسه ملی به امور مالیاتی خود بپردازند. به خاطر داشته باشید که می‌توانید با مراجعه به سایت https://my.tax.gov.ir از میزان بدهی مالیاتی و ممنوع الخروجی خود مطلع شوید.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی سال 1401
سئوالی که در ذهن افراد بسیاری مطرح می‌شود این است که نرخ مالیات بر درآمد مشاغل چند درصد است؟
در این ارتباط باید به ماده 131 مراجعه کرد. این نرخ پلکانی است و بر اساس درآمد شامل مالیات بر درآمد شما 15 یا 20 یا 25 درصد خواهد بود. محاسبه مالیات مشاغل به کمک نرخ ماده 131 به این شکل انجام می‌شود.
- تا 36 میلیون تومان از سود سالیانه معافیت مالیاتی برخوردار است.
- تا 50 میلیون تومان اول درآمد مشمول مالیات نرخ 15 درصد
- تا 50 میلیون تومان دوم درآمد مشمول مالیات نرخ 20 درصد
- باقیمانده درآمد مشمول مالیات با نرخ 25 درصد
هزینه‌های قابل قبول صاحبان مشاغل چیست؟
از جمله دغدغه‌های اشخاص حقیقی این است که چگونه می‌توانند میزان درآمد مشمول مالیات خود را کاهش دهند تا مالیات کمتری پرداخت کنند. در این زمینه برخی از مودیان هزینه‌هایی را اعلام می‌کند که ممکن است مورد قبول سازمان مالیاتی واقع شود و یا با آن موافقت نشود.
مطابق با ماده ۱۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های قابل قبول صاحبان مشاغل برای تعیین شدن میزان درآمد مشمولین مالیات، هزینه‌هایی هستند که در حدود متعارف متکی به مدارک بوده و منحصرا مربوط به تحصیل درآمد موسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حد نصاب‌های مقرر گردد. همچنین در ماده 148 قانون مالیات‌های مستقیم هزینه‌های قابل قبول برای سازمان و اداره امور مالیاتی کشور به شکل کلی بیان گردیده اند. برخی از این هزینه‌ها عبارتند از:
- قیمت خرید کالاهای فروخته شده و یا قیمت خرید مواد مصرفی مورد نیاز کالاها و خدمات فروخته شده
- هزینه‌های استخدامی کارکنان (با توجه به تخصص)
- کرایه محل مجموعه و یا مؤسسه اجاره ای
- اجاره بهای ماشین‌آلات و ادوات مؤسسه
- هزینه‌های سوخت، برق، آب، مخابرات و غیره
- وجوه پرداختی بیمه و حق امتیازهای مؤسسه
- هزینه‌های تحقیقات، آزمایش‌ها، آموزش و نشریه‌ها
- هزینه‌های جبران خسارات اگر تحت پوشش بیمه نباشد.
- هزینه‌های فرهنگی و ورزشی و رفاهی کارکنان مطابق با حد نصاب مقرر در قانون
معافیت مالیات بر درآمد مشاغل
در زمینه معافیت مالیاتی تبصره ای در قانون وجود دارد که می‌گوید: به ازای هر ده درصد (۱۰ %) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آن‌ها، یک درصد و حداکثر تا پنج درصد از نرخ‌های مذکور کاسته می‌شود. شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی مربوطه در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است.
همچنین اشخاص حقیقی در صورتیکه در پرداخت مالیات خود به مدت 3 سال پشت سر هم خوش حساب باشند، مبلغی به عنوان تشویق از میزان مالیات آن‌ها کسر می‌شود و یا به آن‌ها بازگردانده می‌شود. در مجموع برخی از کسب و کارها هم در کشور مورد حمایت قرار گرفته اند و معاف از مالیات هستند مثل کسانی که اقدام به تولید صنایع دستی می‌کنند.
اظهارنامه اصلاحی و یا جایگزین چیست؟
سه نوع اظهارنامه عملکرد وجود دارد:
- اصلی
- الحاقی و یا جایگزین
- اصلاحی
اظهارنامه اصلی اولین اظهارنامه‌ای است که ارسال می‌شود. مهلت ارسال این اظهارنامه تا 31 خرداد ماه است.
اظهارنامه الحاقی و یا جایگزین آخرین اظهارنامه‌ای است که در موعد مقرر ارسال می‌شود. به طور مثال اگر شما اظهارنامه اصلی و اولیه را ارسال کردید و قبل از به پایان رسیدن مهلت مقرر، متوجه وجود اشکال در آن شدید، می‌توانید اظهارنامه جایگزین را ارسال نمایید. شما هر تعداد اظهارنامه جایگزین را می‌توانید ارسال کنید اما آخرین اظهارنامه ارسالی، ملاک عمل شما خواهد بود.
اما اظهارنامه اصلاحی در شرایطی ارسال می‌شود که بعد از اتمام مهلت قانونی متوجه شوید که اظهارنامه نیاز به تغییراتی دارد. در این شرایط می‌توانید اظهارنامه اصلاحی را ارسال کنید که مهلت زمان ارسال آن یک ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه اصلی است. البته اگر اظهارنامه اصلی را ارسال می‌کنید باید توجه داشته باشید که دفاتر شما نیز باید بر طبق آن اصلاح شود.
ارسال اظهارنامه اصلاحی در دو مورد امکان‌پذیر است:
انجام اشتباه محاسبات: این موضوع در اظهارنامه های الکترونیکی منتفی است چراکه در صورت بروز خطا امکان ارسال این اظهارنامه‌ها وجود ندارد. بنابراین این مسئله موضوعیتی ندارد.
طبقه بندی اشتباه حساب‌ها: مثلا عدد مربوط به بدهکاران در پیش‌پرداخت‌ها ثبت شده باشد که معمولا 95% موارد این تغییر در طبقه‌بندی هیچ تاثیری در موضوع مالیات ندارد.
نکته: ارسال اظهارنامه‌های اصلاحی سبب ایجاد حساسیت نسبت به پرونده شما می‌شود و تبعات زیادی را برای مودیان به همراه دارد. به همین دلیل بهتر است برای ارسال اظهارنامه اولیه، دقت لازم به کار گرفته شود.
آخرین مهلت ارسال اظهارنامه عملکرد 1400 و ثبت شکایات
پس از جلسه‌ای که وزیر امور اقتصادی و دارایی با رؤسای اتاق‌های اصناف سراسر کشور، انجمن اسلامی بازار تهران، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس و رئیس و اعضای فراکسیون اصناف مجلس شورای اسلامی داشت، اعلام شد که مهلت تسلیم اظهارنامه‌های مالیاتی فعالان اقتصادی از جمله همه مغازه‌‌ها و فروشگاه‌ها تا 15 تیر 1401 تمدید شد. در صورتی که هر گونه شکایت مالیاتی داشتید تا 15 تیر می‌توانید اعتراض خودتان را ثبت کنید.
نحوه ثبت اعتراضات و شکایات مالیاتی
در صورتی که به مبلغی که به عنوان مالیات از سمت سازمان امور مالیاتی برای شما اعلام می‌شود اعتراض داشتید باید با رجوع به سایت www.tax.gov.ir درخواست اعتراض خودتان را ثبت کنید و در مدت زمانی که توسط سازمان مالیاتی اعلام می‌شود به شکایت مالیاتی شما رسیدگی خواهد شد. برای اینکه مراحل ثبت شکایت و اعتراض مالیاتی را به طور کامل یاد بگیرید، بر روی لینک زیر کلیک کنید و فایل آموزشی ثبت شکایت مالیاتی اصناف را دانلود کنید:
دانلود فایل آموزش سامانه ثبت اعتراضات و شکایات دانلود فایل راهنمای استفاده از سامانه ثبت شکایات
جریمه عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی در زمان تعیین شده
در صورتی که اظهارنامه خودتان را تا تاریخ 31 خرداد برای سازمان امور مالیاتی ارسال نکنید، برابر با 30% مبلغ مالیاتی که باید پرداخت کنید جریمه خواهید شد که این جریمه تحت هیچ شرایطی قابل بخشش نیست. مؤدی‌هایی که 3 سال متوالی اظهارنامه مالیاتی خودشان را ارسال نمی‌کنند طبق ماده 192 قانون مالیات مستقیم مشمول مجازات از حبس تا محکومیت نقدی خواهند شد.
اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل، کارنامه مالی شماست
اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل مشمول این مالیات باید هر سال برای محاسبه نرخ و میزان مالیات خود، این اظهارنامه را فراهم نمایند و سپس به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند. اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی در دو قالب اظهارنامه انفرادی و مشارکتی قابل تسلیم است که پس از انجام ثبت نام الکترونیک، با وارد نمودن اقلام اطلاعاتی مورد درخواست در سامانه اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی، اطلاعات هویتی، واحد کسبی، حساب‌های بانکی، مجوزهای فعالیت و دیگر اطلاعات شخص حقیقی از سامانه ثبت نام دریافت و در اظهارنامه نمایش داده می‌شود.
کلیه اشخاص حقیقی تا پایان خرداد ماه سال بعد مهلت دارند تا نسبت به ارسال اظهارنامه و سایر مستندات مورد نیاز به سازمان امور مالیاتی اقدام کنند و در صورت عدم انجام در موعد مقرر، مشمول جرایم مالیاتی خواهند شد. کارشناسان امور مالیاتی نیز تمامی مدارک ارسال شده توسط صاحبان مشاغل را بررسی می‌نمایند تا از صحت مدارک و اسناد ارائه شده اطمینان کافی را به دست آورند. در صورتی که عدم تخلف از قوانین مالیاتی توسط کارشناسان مربوطه تایید شود، میزان مالیات اعلام شده توسط صاحبان مشاغل پذیرفته شده و مبنای مالیات آن‌ها در نظر گرفته خواهد شد.
سئوالات متداول
از کجا بفهمیم چقدر مالیات برای ما تعیین شده است؟
شما می‌توانید با مراجعه به سایت https://my.tax.gov.ir و وارد کردن کد ملی خودتان از میزان بدهی مالیاتی و ممنوع الخروجی خود مطلع شوید.
چگونه باید بدانیم جزء کدام دسته بندی صاحبان مشاغل هستیم؟
شما برای تعیین گروه شغلی خود می‌توانید به آدرس tax.gov.ir/action/do/groupselector مراجعه نمایید؛ سپس با تکمیل دقیق اطلاعات خواسته شده گروه شغلی خود را تعیین کنید.
مالیات مشاغل چگونه محاسبه می‌شود؟
طبق ماده 101 قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به صورت پله ای محاسبه می شود. برای محاسبه مالیات اصناف:
- تا 36 میلیون تومان از سود سالانه معاف از مالیات است.
- · 50 میلیون تومان بعدی با نرخ 15 درصد محاسبه می شود.
- از 50 میلیون تومان دوم با نرخ 20 درصد مالیات دریافت می شود.
- مالیات مابقی سود با نرخ 25 درصد محاسبه خواهد شد.