فرار مالیاتی موضوعی حیاتی است که بر عدالت و اثربخشی نظام مالیاتی یک کشور تأثیر می‌گذارد. در بسیاری از موارد، مشاغل پردرآمد عامل اصلی فرار مالیاتی هستند که به از دست دادن درآمد دولت و تضعیف ثبات کلی اقتصادی منجر می‌شود، بنابراین اصلاح نظام مالیاتی برای رسیدگی به این موضوع و اطمینان از اینکه همه مشاغل و افراد سهم عادلانه خود را دارند، ضروری است. بخش اصناف و مشاغل نقش مهمی در اقتصاد ایفا می‌کند و تقریباً ۲۰درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) را تشکیل می‌دهد، با این حال، سهم مالیات کسب‌وکار در درآمد مالیاتی کلی نسبتاً کم و حدود ۴درصد است. این موضوع نشان می‌دهد ممکن است فرار مالیاتی قابل توجهی در این بخش وجود داشته باشد.
جوان آنلاین: بیش از ۸ هزارو ۸۳۰ مؤدی مالیاتی از صنف جواهر و طلافروشی در سطح کشور وجود دارد که به دلیل عدم‌شفافیت مالی در این بخش و دریافت بیشترین میزان اجرت و سود، مالیات سرانه پرداختی این طبقه در طول سال جاری کمتر از ۱۱میلیون تومان است، از همین رو اجرای کامل سامانه مؤدیان از ابتدای دی ماه سال جاری، با اتصال به سامانه مؤدیان و شفافیت در بخش اجرت و سود طلافروشان، طبق قانون مصوب مجلس، اجرت ساخت و سود فروشنده شفاف و از این محل نیز مشمول مالیات بر ارزش افزوده خواهد شد و هیچ مالیات جدید یا افزایش نرخی در حوزه مالیات‌ستانی از صنف طلا وضع نشده است.
فرار مالیاتی موضوعی حیاتی است که بر عدالت و اثربخشی نظام مالیاتی یک کشور تأثیر می‌گذارد. در بسیاری از موارد، مشاغل پردرآمد عامل اصلی فرار مالیاتی هستند که به از دست دادن درآمد دولت و تضعیف ثبات کلی اقتصادی منجر می‌شود، بنابراین اصلاح نظام مالیاتی برای رسیدگی به این موضوع و اطمینان از اینکه همه مشاغل و افراد سهم عادلانه خود را دارند، ضروری است. بخش اصناف و مشاغل نقش مهمی در اقتصاد ایفا می‌کند و تقریباً ۲۰درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) را تشکیل می‌دهد، با این حال، سهم مالیات کسب‌وکار در درآمد مالیاتی کلی نسبتاً کم و حدود ۴درصد است. این موضوع نشان می‌دهد ممکن است فرار مالیاتی قابل توجهی در این بخش وجود داشته باشد.
برای اصلاح مؤثر سیستم مالیاتی، اجرای یک سیستم مالیاتی هوشمند و عادلانه که بخش‌هایی را هدف قرار می‌دهد که بالاترین سطح فرار مالیاتی را دارند، بسیار مهم است. مشاغل مختلف مانند پزشکان، آهن‌فروشان، زرگرها، وکلا، آرایشگاه‌ها، شرکت‌های املاک و رستوران‌ها به عنوان صنایعی با فرار مالیاتی قابل توجه شناسایی شده‌اند. با اجرای اقدامات مالیاتی واقعی در این بخش‌ها، می‌توان فرار مالیاتی را به میزان قابل توجهی کاهش و درآمد مالیاتی کلی را افزایش داد.
یکی از راه‌های شناسایی و رفع فرار مالیاتی، تجزیه و تحلیل ورودی و خروجی مشاغل است که تحت عنوان شفافیت جریان مالی اصناف ذکر شده است. در حالت فعلی بدون این شفافیت شاهد سرانه‌های پایین مالیاتی در مشاغل خاص هستیم و این تجزیه و تحلیل نشان می‌دهد شکاف مالیاتی در این مشاغل خاص بسیار زیاد است، به طوری که میزان مالیات پرداختی در مقایسه با درآمد کسب‌شده از سوی مشاغل خاص به طور نامتناسبی پایین است. به عنوان مثال، طلافروشان یکی از مشاغلی هستند که فرار مالیاتی زیادی دارند. به‌رغم درآمد بالای آنها، مالیات سرانه طلافروشان به میزان قابل توجهی کمتر از یک کارمند عادی است. این نابرابری نیاز به قوانین سختگیرانه و اجرای قوانین در این صنعت را برجسته می‌کند.
شفافیت مالی در مبارزه با فرار مالیاتی حیاتی است. عدم‌شفافیت در بخش‌هایی مانند فروش طلا به کسب‌وکار‌ها اجازه می‌دهد درآمد‌های خود را کمتر گزارش و از پرداخت مالیات فرار کنند. برای رفع این مشکل، پیاده‌سازی کامل سامانه مؤدیان و اتصال این مشاغل به سامانه مؤدیان که کسب‌وکار‌ها را به یک پایگاه داده شفاف متصل می‌کند، می‌تواند بسیار مؤثر باشد. با اجباری‌کردن استفاده از سیستم مؤدیان و اطمینان از شفافیت در اعلامیه دستمزد و سود فروشندگان طلا، شناسایی فرار مالیاتی احتمالی و اجرای قوانین مالیاتی برای دولت آسان‌تر می‌شود.
باید مالیات صنوف پردرآمد با شفافیت و اتصال به سامانه مؤدیان به درستی دریافت شود
سپهر مهرابی، کارشناس اقتصادی در گفتگو با «جوان» با اشاره به فرار مالیاتی برخی اصناف پردرآمد و مشاغل خاص و ایجاد بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند در مالیات‌ستانی از این بخش‌ها گفت: یکسری شفافیت‌ها در زمینه اخذ مالیات در قانون بودجه سال‌های قبل و همچنین قانون تسهیل تکالیف مؤدیان مالیاتی از طرف مجلس پیش‌بینی شده است و در همین راستا نیز از ابتدای دی ماه سازمان امور مالیاتی در بخش مشاغل و شرکت‌ها، الزام به اتصال به سامانه مؤدیان را اجرایی کرده است.
وی تأکید کرد: در حال حاضر پزشکان، برخی بنگاه‌های املاک و طلافروشان فرار مالیاتی دارند، بنابراین ما تا ساختار مالیات‌ستانی را مکانیزه و در حقیقت این ساختار را برخط نکنیم، این امر طبیعی است که شاهد فرار مالیاتی خواهیم بود. ما باید به سمتی حرکت کنیم که افراد به صورت آنلاین مالیات‌شان اخذ شود. نباید شرایط به گونه‌ای باشد که مالیات به خزانه واریز و بعد از محل خزانه پرداخت شود.
این کارشناس بیان کرد: اگر ما به نقطه‌ای برسیم که بتوانیم مالیات‌ها را به صورت برخط اخذ کنیم، بی‌شک به نتایج خوبی دست پیدا خواهیم کرد. در هر صورت باید مالیات صنوف پردرآمد به درستی در کشور پرداخت شود. همچنین بهره‌گیری از قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان می‌تواند در اخذ مالیات از صنوف پردرآمد و مشاغل خاص مؤثر واقع شود.
مالیات ماهانه یک طلافروش از محل اجرت و سود کسب‌شده کمتر از ۹۰۰ هزار تومان است!
این کارشناس اقتصادی با اشاره به مالیات بسیار پایین پرداختی از سوی طلافروشان اظهار کرد: در سال جاری میزان مالیات پرداختی برخی مشاغل خاص بسیار پایین بوده است، به طور مثال همین طلافروشان که به دنبال عدم‌اجرای قانون هستند، میزان سرانه مالیات پرداختی‌شان در سال جاری برای کل سال کمتر از ۹/۱۰ میلیون تومان بوده است که نشان از شکاف مالیاتی بالا و عدم‌تطابق درآمد و مالیات پرداختی مبتنی بر درآمد این مشاغل خاص دارد.
وی در پایان گفت: در همین راستا نیز سازمان امور مالیاتی از ابتدای دی ماه پیوستن به سامانه مؤدیان مالیاتی و ایجاد شفافیت مالی در بخش مشاغل را در دستور کار خود قرار داده است تا به سمت اصلاح شکاف مالیاتی در بخش مشاغل برویم. طلافروشان اخیراً نسبت به پیوستن به سامانه مؤدیان ادعای جدید مالیات ۲۵درصدی از طلا را مطرح کرده‌اند، این در حالی است که تنها قرار است با پیوستن طلافروشان و جواهرفروشان به سامانه مؤدیان و شفافیت در بخش اجرت و سود طلافروشان، طبق قانون مصوب مجلس اجرت ساخت و سود فروشنده شفاف و میزان دقیق اجرت و سود طلافروشان به صورت شفاف محاسبه شود و هیچ مالیات جدیدی اخذ نخواهد شد.
پاسخ سازمان امور مالیاتی به برخی شایعات و ابهامات
همچنین سازمان امور مالیاتی در خصوص مالیات طلا اعلام کرده است: ۱. هیچ مالیات جدید یا افزایش نرخی در حوزه مالیات‌ستانی از صنف طلا وضع نشده و دریافت مالیات ۲۵ درصدی از طلا کذب است. ۲. اصل طلا و جواهر و پلاتین به‌کار‌رفته در مصنوعات ساخته‌شده از فلزات مزبور معاف از مالیات بر ارزش افزوده است و تنها اجرت ساخت و سود فروشنده که سهم کوچکی از مبلغ پرداختی بابت خرید بوده، مشمول ارزش افزوده است و ۳. هیچ مالیات جدیدی بر خریدار طلا وضع نشده است بلکه اصل طلا هم از مالیات بر ارزش افزوده معاف شده و از نظر سازمان مالیاتی ثبت کد ملی خریدار هنگام خرید طلا الزامی نیست.
جمع‌بندی
اصلاح سیستم مالیاتی برای کاهش فرار مالیاتی از سوی مشاغل پردرآمد برای عادلانه‌کردن و اثربخشی کلی سیستم مالیاتی بسیار مهم است. با اجرای سیستم مالیاتی هوشمند و عادلانه، هدف قرار دادن بخش‌هایی که فرار مالیاتی بالایی دارند و ارتقای شفافیت مالی، می‌توان فرار مالیاتی را به میزان قابل توجهی کاهش و درآمد دولت را افزایش داد. برای دولت ضروری است که در مدیریت مالیاتی و قابلیت‌های اجرایی سرمایه‌گذاری و در عین حال فرهنگ تمکین مالیاتی را در بین افراد ترویج کند.