طبق آنچه که در تعریف حسابداری خواندیم هدف از حسابداری، ارائه اطلاعات مالی به تصمیم گیرندگان داخل و خارج از سازمان است، تا با توجه به این اطلاعات مالی تصمیم گیری انجام شود. برای مثال اگر یک واحد اقتصادی بخواهد تسهیلات مالی دریافت کند با استفاده از گزارشات مالی، در مورد اعطای تسهیلات به آن واحد تصمیم گیری می‌شود. یا در مثال دیگر مدیران یک واحد اقتصادی با استفاده از اطلاعاتی که از صورت‌های مالی اساسی به دست می‌آورند می‌توانند تصمیمات درستی اتخاذ کنند. یکی از این صورت‌های مالی اساسی ترازنامه حسابداری است.

هدف ما این است که در پایان این مقاله به طور کامل با ترازنامه (بیلان) آشنایی داشته باشید، پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

تعریف ترازنامه حسابداری یا بیلان مالی چیست؟

ترازنامه در حسابداری یکی از صورت های مالی اساسی است. نام دیگر ترازنامه، صورت وضعیت مالی هم هست و در زبان انگلیسی به آن Balance Sheet گفته می‌شود، در مواردی به آن بیلان هم می‌گویند.اما بیلان کاری چیست؟ بیلان لغتی فرانسوی و در اصطلاح بانکی به معنای ترازنامه و کارکرد است.

ترازنامه یا بیلان گزارشی است که مشخص می‌کند وضعیت دارایی، بدهی و سرمایه یک واحد اقتصادی در یک زمان مشخص به چه شکل است. در واقع اهمیت ترازنامه حسابداری به حدی است، که می‌توان آن را به عنوان وضعیت یک واحد اقتصادی در قالب تصویر در نظر گرفت. تهیه تراز نامه مالی توسط حسابرسی و در پایان دوره‌های مالی انجام می‌شود.

اما ترازنامه چیست و از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟ تراز نامه از 3 بخش اصلی دارایی، بدهی و سرمایه تشکیل می‌شود که معادله اصلی حسابداری را تشکیل می‌دهند. وضعیت کلی یک ترازنامه باید شبیه به معادله اصلی حسابداری باشد. به عبارتی دیگر ترازنامه در حسابداری، نشان دهنده اجزای معادله حسابداری اصلی حسابداری است که تصویری از وضعیت مالی یک واحد اقتصادی را در یک دوره زمانی معین نشان می‌دهد. می‌توان گفت که مبنای تهیه ترازنامه مالی، ارائه اطلاعات اجزای معادله حسابداری در قالب و شکل منظم است.

دارایی = بدهی + سرمایه (حقوق صاحبان سهام)

در یک نمونه ترازنامه حسابداری مانند معادله حسابداری، همیشه در سمت راست ترازنامه، دارایی‌ها و در سمت چپ آن بدهی‌ها و سرمایه آورده شده است. به زبان ساده فرمول ترازنامه می‌گوید که یک شرکت چه میزان دارایی دارد، چه مقدار بدهی دارد و صاحبان شرکت چه مقدار سرمایه گذاری کرده اند. حالا که با تعریف ترازنامه در حسابداری آشنا شده‌اید، باید بدانید اقلام ترازنامه شامل چیست.

اقلام ترازنامه شامل چیست+ ترتیب اقلام ترازنامه

مهمترین بخش از یک ترازنامه حسابداری کامل دو ستون اصلی آن است که باید با هم تراز باشند. زیرا شکل ترازنامه حسابداری، منطبق بر معادله حسابداری است، بنابراین همیشه بین دو ستون اصلی توازن وجود دارد. یک ستون به دارایی‌ها اختصاص می‌یابد و ستون دوم مجموع بدهی‌ها و میزان سرمایه (حقوق صاحبان سهام) است. البته اقلام تشکیل دهنده یک ترازنامه تنها شامل این دو ستون نیست و بخش‌های دیگری هم به نام اقلام در آن وجود دارد. در ادامه به معرفی و ترتیب قرار گیری اقلام ترازنامه می‌پردازیم:

1 – ستون دارایی‌ها در ترازنامه

در ستون اول صورت ترازنامه، دارایی‌های یک واحد اقتصادی به ترتیب میزان نقدینگی از بالا به سمت پایین قرار می‌گیرند. منظور از میزان نقدینگی دارایی این است که سهولت تبدیل آن دارایی به وجه نقد چقدر است. هر چه سهولت تبدیل دارایی به پول نقد بیشتر باشد نقدینگی آن بیشتر است و باید در سطرهای بالایی ستون قرار بگیرد. بعد از نوشتن اقلامی که در روال عادی عملیات مالی سریع‌تر نقد می‌شوند، باید اقلامی که ثبات بیشتری دارند در انتهای تراز نامه ذکر شوند. این قائده در نوشتن ترازنامه کاهش نقدینگی نام دارد.

دارایی خود شامل دو بخش است:

دارایی‌های جاری که نقدینگی بالاتری دارند: مثل وجه نقد – اوراق بهادار قابل فروش – حساب‌های قابل نقد – موجودی کالا، مخارج پیش پرداخت شده و ….
دارایی‌های غیرجاری: مثل سرمایه گذاری‌های بلند مدت – دارایی‌های ثابت – دارایی‌های نامشهود و …

دارایی‌های جاری نقدینگی بالاتری دارند.

2 – ستون بدهی‌ها و سرمایه‌ها در ترازنامه حسابداری (سرمایه در ترازنامه)

ستون دوم ترازنامه مالی شامل دو بخش است؛ بدهی‌ها و سرمایه‌ها. بدهی‌ها شامل دُیونی است که باید توسط شرکت پرداخت شود. این بدهی ممکن است ماهیت‌های مختلفی (مثل اجاره بها، حقوق و دستمزد یا طلب تامین کنندگان) داشته باشد.بدهی‌ها هم مثل دارایی‌ها شامل دو دسته هستند. بدهی‌هایی که سررسید آن‌ها کمتر از یک سال باشد بدهی‌های جاری و آن‌هایی که سررسیدشان بالاتر از یک سال باشند، بدهی‌های غیرجاری نام می‌گیرند. بدهی‌های مختلف یک موسسه، به ترتیب سررسید پرداخت در ترازنامه حسابداری قرار می‌گیرند.

بدهی‌های جاری مثل بدهی بانکی – سود قابل پرداخت – اجاره، مالیات، تسهیلات – دستمزدهای قابل پرداخت و …
بدهی‌های غیرجاری مثل دیون بلند مدت – بدهی‌های مالیاتی تعلیق شده و …

برای درک بهتر بدهی‌های جاری و غیر جاری مثل مالیات و بدهی‌های مالیاتی تعلیق شده، مقاله مالیات شرکت‌ها را از دست ندهید. بخش دوم ستون دوم نیز پولی است که به صاحبان سهام، یعنی صاحبان آن کسب و کار تعلق دارد. این مبلغ در حساب‌ها با عنوان «دارایی خالص» نیز شناخته می‌شود. این مبلغ باقیمانده کل دارایی‌های شرکت بعد از کسر بدهی‌های آن به غیر از صاحبان سهام است و به عنوان تعریف سرمایه در ترازنامه شناخته می‌شود. این مبلغ بعد از نوشتن بدهی‌ها در تراز نامه می‌آید، زیرا حق بستانکاران بر حق صاحب سرمایه تقدم دارد. حالا که با اقلام کامل ترازنامه آشنا شدید، باید در مورد اجزای ترازنامه بدانید.

اجزای ترازنامه چه هستند؟

اجزای اصلی ترازنامه چیست؟ یک ترازنامه در حسابداری علاوه بر اقلامی که در خود جای می‌دهد، دارای جزئیاتی هم هست که از آن‌ها با عنوان اجزای ترازنامه یاد می‌شود. اجزای ترازنامه شامل موارد زیر هستند:

1 – عنوان ترازنامه حسابداری

سه بخش «نام کامل واحد اقتصادی»، «نام گزارش یا صورت وضعیت مالی» و «تاریخ گزارش» عوامل تشکیل دهنده عنوان ترازنامه مالی هستند که از اجزای ترازنامه حسابداری محسوب می‌شود.

نام کامل واحد اقتصادی در سطر اول نوشته می‌شود.
نام گزارش یا صورت وضعیت مالی در سطر دوم و زیر عنوان نوشته می‌شود. بدیهی است که در ترازنامه نام گزارش «ترازنامه» خواهد بود.
تاریخ گزارش در سطر سوم آخرین روز از دوره مالی ذکر می‌شود. این روز آخرین روزی است که در گزارش قید شده است. مثال 29/12/1398

2 – واحد اندازه گیری ترازنامه در حسابداری

یکی دیگر از اجزای ترازنامه در حسابداری واحد اندازه گیری مورد استفاده در گزارش است. این واحد اندازه گیری که در کشور ما ریال است باید در ترازنامه نشان داده شود.

3 – جمع حساب‌ها در بیلان

آخرین مورد از اجزای ترازنامه حسابداری (بیلان) جمع حساب‌ها است. منظور از جمع حساب‌ها جمع ستون‌های اول (دارایی) و دوم (بدهی + سرمایه) است. همانطور که اشاره کردیم در ترازنامه مالی جمع حساب‌ها باید برابر باشند. زیر این جمع‌ها نیز باید دو خط موازی کشیده شود تا نشان دهنده بسته شدن آن باشد. کلمه تراز و تعریف ترازنامه در حسابداری، به این موضوع تاکید دارد که حاصل جمع ارقام سمت راست باید با حاصل ارقام سمت چپ مساوی باشند.

کاربرد ترازنامه چیست؟

ترازنامه بخشی از صورت های مالی یک شرکت است که کاربردهای گوناگونی دارد. ترازنامه در تشخیص و پیش بینی سودآور یا نبودن شرکت در آینده نقش مهمی خواهد داشت.تحلیل گران بنیادی با استفاده از کمک «صورت سود و زیان»، «ترازنامه»، «صورت جریان وجه نقد» و «صورت سود و زیان جامع» تناسب بین دارایی و بدهی و سودهی یک شرکت را می سنجند.

با استفاده از ترازنامه می توانید عملکرد گذشته شرکت و رشد آن در آینده را مورد بررسی قرار دهید. همچنین پس از مقایسه ترازنامه چند سال متمادی یک شرکت ، متوجه تغییرات میزان دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام آن خواهید شد.

در تجزیه و تحلیل ترازنامه، مهمترین اقلام ترازنامه کدامند؟

در ترازنامه اقلام زیادی هستند که در تجزیه و تحلیل، مورد بررسی قرار می‌گیرند. حساب‌های دریافتی، سرمایه گذاری‌های کوتاه مدت، املاک و مستقلات و تجهیزات و موارد بدهی عمده از مهمترین اقلام ترازنامه هستند که در تجزیه و تحلیل تراز نامه و صورت‌های مالی مورد بررسی قرار می‌گیرند. اما بیشتر متخصصان این حوزه پول نقد را به عنوان مهمترین مورد بررسی می‌کنند و آن را مهمترین آیتم در بیلان مالی (ترازنامه) یک شرکت می‌دانند.

نکته جالب اینجاست که افراد و موسسات حسابداری که در زمینه حسابداری خدمات مشاوره ارائه می‌دهند، ترازنامه را به عنوان اولین و مهمترین صورت مالی که وضعیت یک شرکت را در لحظه بهتر از هر گزارش دیگری مشخص می‌کند می‌دانند و علت نیز این است که ترازنامه در حسابداری تصویری از تمام دارایی‌ها و بدهی‌های یک شرکت را در نقطه زمانی مشخصی ارائه می‌دهد. پس طبیعی است که آن‌ها در تجزیه و تحلیل صورتهای مالی، معمولا کار را از ترازنامه حسابداری شروع می‌کنند. تراز مالی نقش مهمی در حسابداری تولیدی و شرکتی دارد؛ به شما پیشنهاد می‌کنیم برای درک بهتر نقش ترازنامه مقاله انواع حسابداری را مطالعه کنید.

شکل ترازنامه چگونه است؟ آشنایی با شکل ترازنامه حسابداری

شکل کلی ترازنامه به طور معمول به دو حالت است:

شکل حساب: این شکل مانند حرف انگلیسی T است. بالای این حرف بخش عنوان ذکر می‌شود، در دو طرف آن نیز ستون‌های اول و دوم قرار می‌گیرد. در این شکل ترازنامه تساوی و معادله حسابداری به خوبی نشان داده می‌شود. در کشور ما بیشتر از این شکل برای تهیه ترازنامه در حسابداری استفاده می‌شود.
شکل گزارشی: در شکل گزارشی نحوه نوشتن ترازنامه بدین صورت است که: ستون دوم (ستون سمت چپ) که نشان دهنده بدهی‌ها و سرمایه (حقوق صاحبان سهام) است در ادامه و زیر ستون دارایی‌های واحد اقتصادی قرار می‌گیرد.

یک نمونه ترازنامه حسابداری

در تصویر زیر عکس ترازنامه حسابداری را به عنوان نمونه ترازنامه ساده مشاهده می‌کنید.

تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان

با وجود اینکه ترازنامه و صورت سود و زیان حاوی اطلاعات مالی یکسانی (از جمله درآمدها، هزینه‌ها و سود) هستند ، تفاوت هایی هم بین آنها وجود دارد.تفاوت اصلی بین ترازنامه و صورت سود و زیان در آن است که در ترازنامه، دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه در یک نقطه خاص از زمان گزارش داده می شوند، در حالی که صورت سود و زیان خلاصه‌ای از درآمد، هزینه‌ها و مخارج شرکت را طی یک دوره زمانی خاص نشان می‌دهد.

آموزش ترازنامه حسابداری، نحوه تهیه صورت ترازنامه

تهیه ترازنامه حسابداری به صورت دستی کار چندان دشواری نیست. طبق آنچه که در تصویر هم نشان داده شده ابتدا باید دو ستون (دارایی‌ها – بدهی‌ها و سرمایه‌ها) ایجاد کنید. حساب‌های هر ستون تراز مالی شرکت را بر اساس میزان نقدینگی از بالا به پایین بنویسید و جمع آن‌ها را در انتهای هر ستون یادداشت کنید. در نهایت حاصل جمع دو ستون باید با هم برابر باشند. البته اکنون تهیه ترازنامه با استفاده از نرم افزار حسابداری به صورت مکانیزه و به آسانی انجام می‌شوند، اما در مجموع آگاهی از نحوه تهیه آن به صورت دستی نیز خالی از لطف نیست.

ترازنامه چه اطلاعاتی به واحدهای اقتصادی می‌دهد؟

ترازنامه حسابداری یک دوره مالی، شاید به تنهایی دارای اطلاعات چندانی نباشد، اما در مقایسه با ترازنامه‌های دوره‌های مالی پیشین می‌تواند اطلاعاتی از آنچه که در دوره‌های زمانی طولانی رخ می‌دهد با ما ارائه کند. یکی دیگر از روش‌های به دست آوردن اطلاعات ارزشمند از ترازنامه مالی مقایسه آن با تراز نامه‌های کسب و کارهای فعال در همان صنعت است. البته به هیچ وجه نباید ترازنامه ای از دو صنعت مختلف را با هم مقایسه کرد، چرا که به دلیل تفاوت‌های بسیار زیاد بین دو صنعت نمی‌توان اطلاعات مفیدی از آن دریافت کرد.

علاوه بر این از بیلان مالی می‌توان نسبت‌های فراوانی مختلفی تهیه کرد، که اطلاعات جذاب و مفیدی ارائه می‌دهد. برای مثال نسبت بدهی به سهام می‌تواند سلامت یک واحد اقتصادی از نظر فعالیت‌های مالی نشان دهد.

بزرگترین مشکل ترازنامه در حسابداری چیست؟

در پایان باید به یکی از مهمترین مشکلات ترازنامه مالی اشاره کنیم. مهمترین ایرادات ترازنامه‌ها این است که تورم در اعداد آن‌ها تاثیر نمی‌گذارد و مبالغ دارایی بعد از مدتی دیگر به روز نیستند. اعدادی که در تراز مالی ثبت می‌شود با ارزش دفتری ثبت می‌شوند. ثبت با ارزش دفتری یعنی اگر یک ساختمان در سال 70 با قیمت 5 میلیون تومان خریداری شده باشد، همین ساختمان در سال 98 نیز به همان ارزش نشان داده می‌شود.

تمام نکاتی که باید درباره ترازنامه حسابداری (بیلان) بدانید!

در این مقاله به تمام ابهامات مربوط به ترازنامه در حسابداری پاسخ داده و پرسش بیلان چیست را پاسخ دادیم. اگر هنوز نکته‌ای در ترازنامه مالی هست، که پاسخی برای آن ندارید؛ در بخش نظرات سوال خود را با ما در میان بگذارید.

نرم افزار حسابداری شرکتی سپیدار همکاران سیستم، با چهار بسته‌‌ی تولیدی، خدماتی، بازرگانی و پیمانکاری، برای مدیریت چابک‌تر شرکت‌های کوچک طراحی شده است و متناسب با نیازهای این کسب‌وکارها، کاربری بسیار ساده‌ای دارد.

آموزش سپیدار

مشاوره رایگان خرید