اوراق گــام چیست؟
گام، مخفف عبارت «گواهی اعتبار مولد» است و منظور از اوراق گام، اوراق بهاداری است که بر مبنای عقد ضمان به عاملیت و ضمانت بانک برای تأمین نقدینگی بنگاه‌های مولد اقتصادی صادر می شود. این اوراق ابزاری برای کمک به رفع چالش‌های کمبود نقدینگی برای خرید مواد اولیه و تأمین سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی می باشد.
چنانچه یک بنگاه اقتصادی در جریان تأمین مواد اولیه‌ی موردنیاز خود دچار کمبود نقدینگی باشد، به بانک مراجعه کرده و فاکتور هزینه ی تأمین مواد اولیه که از فروشنده دریافت نموده را ارائه می‌کند وپس از اعتبار سنجی لازم و بررسی اسناد و مدارک برای دریافت اوراق گام، این اوراق در وجه فروشنده و به ضمانت بانک صادر می‌شوند.
اوراق گواهی اعتبار مولد که به اختصار «گام» نامیده می‌شوند، سازوکاری را ایجاد خواهند کرد که واحدهای تولیدی به‌جای دریافت تسهیلات از بانک‌ها، به اعتبار و ضمانت بانک تکیه کرده و از این طریق تامین مالی خود را انجام دهند. این طرح مناسب گروه‌های تولیدی است که در تامین مواد اولیه خود دچار کمبود نقدینگی هستند.
«گواهی اعتبار مولد (گام) یکی از جدیدترین نوآوری‌های نظام پولی- مالی کشور در راستای تأمین مالی بخش حقیقی اقتصاد محسوب می‌شود که می‌تواند دسترسی واحدهای تولیدی به سرمایه در گردش را ارتقا بخشد. این اوراق بستر استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و بازار سرمایه جهت تأمین مالی تولید با نگرانی کمتر از نشت منابع به بخش غیرمولد اقتصاد را فراهم می‌کند.
مــزایــای اوراق گــام
تأمین شدن هزینه‌ی مواد اولیه ی موردنیاز بنگاه‌های تولیدی برای فروشندگان مواد اولیه، موجب افزایش تولید می‌شود. درواقع این اوراق با داشتن ضمانت نقد شوندگی توسط بانک صادرکننده، از اعتبار کافی برخوردارند تا در زنجیره تأمین تولید کشور، به‌عنوان یک عنصر کارآمد نقش داشته باشند و به علت عدم تأمین نقدینگی مستقیم توسط بانک‌ها و چاپ نشدن پول جدید، خاصیت غیرتورمی دارند.
ارکان اوراق گام
1. بنگاه متعهد
درواقع آن بنگاه اقتصادی است که به دنبال تأمین مالی برای دریافت کالا و خدمات و یا تأمین مواد اولیه است.در واقع بنگاه متعهد ، بنگاه خریدار نهاده (اعم از کالا و خدمات) که فروشنده نهاده (متقاضی ) را جهت استفاده از اوراق گام از طریق سامانه به موسسه اعتباری معرفی می کند.
2.متقاضی
فروشنده و یا واحد تولیدکننده‌ای است که بنگاه متعهد برای تهیه‌ی مواد اولیه به آن مراجعه کرده است در واقع متقاضی، فروشنده حقیقی و حقوقی نهاده (عم از کالا و خدمات) که اوراق گام را پس از صدور دریافت می کند.
3.بانک عامل
بانک های دارای سقف ضمانت و مجوز از بانک مرکزی برای صدور اوراق گام
4.سازمان بورس
سازمان بورس و اوراق بهادار
- ویژگی های اوراق گــام
- بانام
- بنگاه متعهد مکلف است در خصوص اوراق گام منتقل شده به بازار سرمایه، حداقل دو روز کاری قبل از سررسید و در خصوص اوراق منتقل نشده به بازار سرمایه، حداقل یک روز کاری قبل از سررسید اوراق، وجه اوراق مذکور را به صورت دفعتا واحده در وجه موسسه اعتباری عامل تامین نماید و موسسه اعتباری عامل مجاز نیست ترتیباتی برای تقسیط مطالبات صورت دهد.
- غیر کاغذی
- بدون کوپن سود
- در قطعات استانداردشده باارزش اسمی یک‌میلیون ریال
- با سررسیدهای حداقل یک ماه و حداکثر 12 ماه (در پایان هرماه)
- این اوراق توسط بانک در سامانه مورد تائید بانک مرکزی صادر می‌شود و متقاضی امکان نگهداری تا سررسید، انتقال در شبکه بانکی (سامانه گام) باقیمت اسمی (تا سررسید) و انتقال به بازار سرمایه را دارد.
- در صورت نگهداری اوراق تا زمان سررسید در بازار پول، تسویه این اوراق توسط بانک در روز سررسید انجام می‌شود.
- تسویه اوراق گام منتقل‌شده به بازار سرمایه صرفاً توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با دارنده‌ی نهایی اوراق گام در چارچوب ضوابط بازار مذکور صورت می‌گیرد .
- بانک عامل مکلف است بنابر درخواست دارنده اوراق گام و موافقت متقاضی بعدی و بدون اخذ کارمزد مشروط بر وجود رابطه معاملاتی در زنجیره تولید ، بر اساس فاکتور خرید، نسبت به انتقال آن به متقاضی جدید در بازار پول از طریق سامانه گام اقدام نماید.
- اوراق گام به‌عنوان سندی که ضمانت بانک را با خود دارد، می تواند به‌جای پول نقد در معاملات استفاده شود.
- اوراق گام صادره توسط موسسه اعتباری عامل، بنا به درخواست متقاضی می تواند حداکثر تا یک هفته قبل از سررسید به بازار بورس انتقال یابد.
- بانام
شرایط متقاضیان برای استفاده از اوراق گام
1- صوری نبودن موضوع معامله و احراز صدق آن
2- مرتبط و متناسب بودن موضوع معامله با زمینه فعالیت بنگاه متعهد و متقاضی
3- موضوع معامله در راستای تسویه بدهی‌های سابق نباشد.
4- بنگاه متعهد اوراق گام می‌تواند از اشخاص حقوقی که مجوز فعالیت در بخش‌های اقتصادی مولد داشته باشند بوده و متقاضی اوراق گام نیز فروشنده حقیقی و حقوقی نهاده (اعم از کالا و خدمات) بوده که اوراق گام را پس از صدور دریافت می‌کند.
مبلغ اسمی در اوراق گام چیست؟
ارزش اسمی اوراق گام در واقع ارزش صوری این اوراق است که به آن اطلاق می‌شود. این رقم در زمان انتشار هر برگه در فرابورس تعیین می‌شود که در حال حاضر برای هر برگه اوراق گام مبلغ اسمی برابر با ۱۰۰۰,۰۰۰ ریال و معادل ۱۰۰ هزار تومان است. در واقع پس از کشف قیمت اوراق‌گام، مبلغ اسمی از ارزش هر برگه کسر می‌شود و برگه با قیمت کسر شده معامله می‌شود.
کد بورسی، اولین قدم برای دریافت اوراق گام!
بنگاه‌هایی که برای تامین کالا و مواد اولیه به بانک‌ها معرفی می‌شوند، برای فعالیت در بازار سرمایه و تنزیل یا انتقال اوراق در این بازار ملزم به داشتن کد بورسی هستند.
مراحل دریافت اوراق گام
۱. اعتبار سنجی متعهد
به عنوان مثال یک شرکت خودروسازی (شرکت متعهد) که قصد دریافت اوراق گام را دارد، ابتدا باید درخواست خود را به بانک ارسال نماید. بانک در این مرحله نسبت به اعتبار سنجی شرکت درخواست دهنده اقدام می‌کند و میزان سقف اوراق‌گام قابل دریافت شرکت را مشخص می‌کند.
۲. معرفی فروشنده (متقاضی) به بانک عامل
در این مرحله شرکت خودروسازی باید فروشنده محصول مورد نیاز خود (مواد اولیه) را به بانک معرفی کند. به عنوان مثال اگر این شرکت خودروسازی قصد خرید قطعات را داشته باشد و برای تامین مالی خود نیازمند اوراق‌گام باشد، در این مرحله باید شرکت تامین کننده مواد اولیه (فروشنده قطعات) را به بانک معرفی می‌کند.
۳. درخواست صدور اوراق گام توسط متقاضی (تامین کننده مواد اولیه)
در این مرحله شرکت متقاضی (تامین کننده مواد اولیه) در ازای اسناد دریافتی که از شرکت متعهد (خودرو ساز) داشته و آن‌ها را به بانک تحویل خواهد داد، درخواست صدور اوراق گام و واگذاری به بنگاه متقاضی را انجام خواهد داد.
۴. صدور اوراق گام
در این مرحله بانک بر اساس اعتبار سنجی انجام شده، نسبت به صدور اوراق‌گام به نام بانک می‌کند.
معاملات اوراق گام
این اوراق با سررسیدی یک ساله ارائه می‌شوند که معاملات آن از طریق فرابورس، بورس کالا و سامانه گام انجام می‌شود. پس از صدور اوراق گام، متقاضی چند انتخاب خواهد داشت. متقاضی می‌تواند این اوراق را تا زمان سررسید نگهداری کند و پس از اتمام تاریخ سررسید پول نقد را از بانک دریافت کند.
در واقع متقاضی می‌تواند برای تسویه خرید مواد اولیه خود، اوراق‌گام دریافتی را به سایر بنگاه‌های تولیدی منتقل کند. این انتقال می‌تواند در سامانه گام و در دو مرحله صورت گیرد.
همچنین در زمان صدور، اوراق گام در فرابورس پذیرش می‌شوند. معاملات اوراق‌گام در فرابورس، در چهارچوب ضوابط فرابورس انجام شده و هر برگه از اوراق به صورت الکترونیک و با ارزش اسمی یک میلیون ریال صادر می‌شود. در واقع راه دیگر معامله اوراق گام، انتقال به صورت بلوکی به سایر بنگاه‌های تولیدی است. آن شرکت‌ها نیز می‌توانند اوراق را نگهداری یا به سایر بنگاه‌های دیگر منتقل کنند. همچنین بنگاه‌های تولیدی می‌توانند این اوراق را به‌صورت رقابتی در سامانه‌های معاملاتی بورسی بفروش برسانند.
اوراق گام در بورس کالا
اوراق گام به عنوان یک سند که ضمانت بانک را حامل می‌شود، می‌تواند به‌جای پول نقد در معاملات استفاده شود. برای خرید در بورس کالا نیز واحدهای تولید کننده می‌توانند به جای پرداخت پول، اوراق‌گام را به فروشنده منتقل کنند و کالای مورد نیاز خود را تهیه کنند.
نکات مهم در خصوص اوراق گام
- بانک مرکزی هر سال سقف ضمانت اوراق‌گام را مشخص کرده و به بانک‌ها و موسسات اعتباری ابلاغ می‌کند.
- گواهی اعتبار مولد سه شاخصه دارد؛ بانک، بنگاه متعهد و متقاضی
- بانک‌های عامل انتشار اوراق‌گام موظفند تاریخ سررسید اوراق را مشخص کنند. این سررسید براساس زمان مندرج در فاکتوری که بنگاه متعهد از متقاضی دریافت کرده است قابل تعیین است.
- سررسید این اوراق یک ساله است و پرداخت مبلغ در سررسید به عهده بانک است.
- شرکت‌ها در صورت نکول در ایفای تعهدات، از دریافت مجدد اوراق‌گام محروم خواهند شد.
- سقف اعتباری هر بنگاه متعهد معادل ۱۲۰ درصد از فروش سال آخر آن بنگاه بر مبنای صورت‌های مالی حسابرسی شده پس از کسر مانده تسهیلات مرتبط با تامین مالی سرمایه در گردش بنگاه مربوطه و تعهدات ناشی از اوراق گام قبلی منتشر شده نزد شبکه بانکی تعیین می‌شود.
معاملات اوراق گام
این اوراق با سررسیدی یک ساله ارائه می‌شوند که دارنده اوراق چند انتخاب خواهد داشت:
- نگهداری اوراق تا سررسید
- انتقال در زنجیره تامین مالی (برای تسویه خرید مواد اولیه خود، اوراق‌گام دریافتی را به سایر بنگاه‌های تولیدی منتقل کند) آن از طریق فرابورس، بورس کالا و سامانه گام انجام می‌شود.
- فروش از طریق بازار سرمایه یا بازار پول در هر زنجیره به میزان 25% مبلغ اوراق
نکات مهم در خصوص اوراق گام
- بانک مرکزی هر سال سقف ضمانت اوراق‌گام را مشخص کرده و به بانک‌ها و موسسات اعتباری ابلاغ می‌کند.
- بانک‌های عامل انتشار اوراق‌گام موظفند تاریخ سررسید اوراق را مشخص کنند. این سررسید براساس زمان مندرج در فاکتوری که بنگاه متعهد از متقاضی دریافت کرده است قابل تعیین است.
- سررسید این اوراق یک ساله است و پرداخت مبلغ در سررسید به عهده بانک است.
- شرکت‌ها در صورت نکول در ایفای تعهدات، از دریافت مجدد اوراق‌گام محروم خواهند شد.
- سقف اعتباری هر بنگاه متعهد حداکثر معادل 200 درصد از فروش سال آخر آن بنگاه بر مبنای صورت‌های مالی حسابرسی شده پس از کسر مانده تسهیلات مرتبط با تامین مالی سرمایه در گردش بنگاه مربوطه و تعهدات ناشی از اوراق گام قبلی منتشر شده نزد شبکه بانکی تعیین می‌شود.
سوالات متداول
اوراق‌گام چیست؟
اوراق‌گام یک ابزار کارآمد در خصوص تامین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی است که قابلیت نقل و انتقال در بازارهای پول و سرمایه را دارد و تولیدکنندگان می‌توانند به‌جای دریافت تسهیلات برای تامین منابع خود از آن استفاده کنند.
معاملات اوراق گام چگونه است؟
اوراق‌گام پس از صدور، در «سامانه گام»، «فرابورس» و «بورس کالا» قابل معامله است.
آیا اوراق‌گام دارای سقف هستند؟
بله. بانک مرکزی هر سال سقف ضمانت اوراق‌گام را مشخص کرده و به بانک‌ها و موسسات اعتباری ابلاغ می‌کند