مالیات علی‌الرأس روشی برای تعیین مالیات است که زمانی به‌کار می‌رود که مؤدی مدارک، اظهارنامه یا دفاتر قانونی مورد قبول سازمان امور مالیاتی را ارائه نکند یا این اسناد به‌دلیل نقص یا عدم انطباق با قوانین رد شده باشند. در این حالت، مأموران مالیاتی با استفاده از قرائن، شواهد و اطلاعات موجود (مانند میزان خرید، فروش، اجاره، واردات یا مصرف انرژی) درآمد مشمول مالیات را برآورد و مالیات را محاسبه می‌کنند.
در ایران، استفاده از مالیات علی‌الرأس بر اساس مواد **۹۷** و **۲۲۹** قانون مالیات‌های مستقیم انجام می‌شود، همچنان که قوانین جدید به سمت کاهش استفاده از این روش و جایگزینی با نظام مبتنی بر اظهارنامه و داده‌های سامانه مؤدیان حرکت کرده‌اند. این روش معمولاً به ضرر مؤدی تمام می‌شود، زیرا برآورد درآمد ممکن است بالاتر از واقع باشد و امکان برخورداری از معافیت‌ها یا نرخ صفر مالیاتی را نیز کاهش دهد.